Stress en generaties

Hilde Bolt in gesprek met Bob Peeters.

Opgebrand terwijl je nog maar net begonnen bent aan je volwassen leven. Dat klinkt als een tegenstelling, maar voor 100.000 Nederlanders onder de 35 jaar is het de spijkerharde realiteit, becijferde het CBS. Het percentage jongeren dat kampt met stressgerelateerde klachten was nog nooit zo hoog (GGZNieuws).

In juni was ik te gast bij de Nationale Denktank*. Ik ging met de deelnemers in gesprek over het onderwerp stress en burn-out. Ik was zeer onder de indruk van hun scherpe manier van analyseren, doortastendheid en hun enthousiasme om hiermee aan de slag te gaan. Mede door het gesprek met hen werd me duidelijk dat stress zich in verschillende generaties anders laat zien, althans de stressoren hebben een verschillende kleur. Ik ga in gesprek met Bob Peeters (25 jaar), alumnus van de nationale denktank.

Recent heeft het SER Jongeren platform een publicatie geschreven aan de minister van onderwijs, dhr. Koolmees, waarin zij de kansen en belemmeringen bespreken over jongeren. Zie je hierin een overlap met jullie bevindingen?

‘Er is een overlap, maar ik denk dat het elkaar meer aanvult. Wij hebben gekeken naar ‘wat zijn nou de metatrends’, ‘hoe kunnen we die categoriseren’ en ‘hoe relateren die aan elkaar’. En we hebben gekeken naar het collectief en daar tegenover het individu. Vervolgens zochten we hoe het een verstoorde stress-ontspanningsbalans verklaart’. Bij de SER zag ik veel concrete oorzaken in de zin van ‘hier lopen jongeren tegen aan, kijk daar eens naar en doe er iets mee’. Het is ook mooi dat dit door jongeren zelf is geschreven.

Naar aanleiding van de publicatie van de SER zei iemand in DWDD ten aanzien van stress: ‘het is de opstapeling van…’. Individueel kunnen dingen best stress geven, maar ik kan goed begrijpen dat wanneer iemand studeert, niet weet of hij wel het goede studeert, daar stress van heeft, dan tegelijkertijd ziet dat de huur omhoog gaat, waardoor de studieschuld toeneemt. En diegene verwacht ook van zichzelf dat hij moet presteren en dat alles mogelijk is, enzovoorts. Die samenhang is denk ik heel erg belangrijk wanneer het gaat over stress.’

In onderzoek van Metro naar stress bij jongeren tussen de 18 en 34 jaar kwam naar voren dat 63% onder behandeling is geweest bij een psycholoog en 38% was nog onder behandeling. Hoe zie jij dit om je heen terug en wat zie jij als voornaamste stressoren voor jullie generatie?

‘De drempel om naar een psycholoog te gaan is omlaag gegaan en ik denk dat dat goed is.
Als voornaamste stressor zie ik enerzijds de maakbaarheid en het gevoel dat we ons leven en de wereld kunnen inrichten als we maar hard genoeg werken en anderzijds de terugkerende onzekerheid die het leven nou eenmaal met zich meebrengt.’

‘Wat bij ons Denktank-weekend naar voren kwam is dat het gaat om een duurzame stress- en ontspanningsbalans die nodig is om gezond te blijven. Stress is best normaal. Ik geloof dat er niets mis is met hard werken en dat we als mens veel aan kunnen. Maar als we continu in piekmomenten leven en altijd een 8½ moeten halen in cijfers, in relaties, op Instagram en alles wat we doen, dan vraag je teveel van je lichaam en je geest. Dan is het tijd om je te realiseren dat je soms een stapje terug moet zetten en moet kijken ‘wil ik dit wel’, ‘wat voel ik eigenlijk’ en ‘wat hebben mijn lichaam en geest nou eigenlijk nodig om dit in balans te brengen’? Het probleem ligt niet bij de stressor alleen, maar dat we kennelijk niet in staat zijn om daar de juiste ontspanning tegenover te zetten. Ik zou meer focus willen zien op balans in plaats van ‘welke stressoren moeten we gaan veranderen’.’

Jan Derksen, hoogleraar in de klinische psychologie ziet ook als oorzaak dat millennials opgevoed zijn vanuit het idee dat ze fantastisch zijn. Zij lopen dan in de ‘echte wereld’ tegen problemen aan. Hoe kijk jij hiernaar?

‘Ik ben een beetje verwend denk ik, maar ik zie wel veel mensen om me heen die echt verwend zijn. Dit zie ik eigenlijk nog meer in de generatie na mij, geboren tussen 2000 en 2005. Ik denk dat ouders deze kinderen vaak willen geven wat ze zelf niet hadden. Maar als je kinderen alles geeft, dan krijgen ze het gevoel dat ze alles steeds vanzelf ontvangen, in plaats van dat ze het zelf verdienen. Ik ben mijn ouders dankbaar dat ze me geleerd hebben ‘als je iets wilt hebben, dan moet je het verdienen’. Ik ben vanaf jonge leeftijd gaan werken en daardoor weet ik wat de waarde van geld is en weet ik wat de waarde is van ‘als je ergens veel tijd en energie in stopt, dan krijg je daar ook wat uit’ en dat is meer waard.

‘Wat ik ook zie en wat niet zo op de radar staat is: alles gaat steeds sneller. De oudere generatie heeft eigenlijk niet in de gaten hoe snel het leven voor ons gaat. Eigenlijk weet ik al niet meer hoe snel het gaat voor de generatie die nu 12, 13 jaar is. Ik kan die nu al niet meer bijhouden.
Op het moment dat alles sneller gaat, verwacht je ook sneller resultaat.
Jongeren zijn niet meer gewend om te wachten en raken snel gefrustreerd wanneer het niet snel gaat, bijvoorbeeld wanneer het niet lukt om snel een film te vinden die je wilt zien op Netflix. Als je vanaf baby al een click-klare economie gewend bent, ‘vandaag besteld en morgen in huis’, brengt dit een bepaalde perceptie van de wereld met zich mee, maar dit is niet hoe het in de echte wereld werkt. Maar ook niet in relaties bijvoorbeeld. In relaties moet je superveel tijd investeren.’

Hij is ook van mening dat millennials meer met elkaar moeten praten en elkaar echt zouden moeten ontmoeten, los van de sociale media.

‘Toen ik in de puberteit zat waren de social media nog minder aanwezig omdat we toen nog geen smartphones hadden. Ik denk dat het voor onze generatie minder erg is dan voor de generatie die er nu aankomt aangezien die er volledig mee opgegroeid is.
Wat ik zelf interessant vind is dat waar ik het laatst met een van mijn vrienden over heb gehad. Hij kon zich er op de universiteit aan storen dat na de les iedereen weg ging. Dit zag ik ook terug. Je had niet de tijd om met mensen een diepere relatie op te bouwen omdat iedereen bezig was met zijn eigen dingen. Of ze moesten naar huis omdat ze niet op kamers konden, dat konden ze niet betalen. Wanneer we terugkomen op relaties en social media zie je dat je in korte tijd veel meer relaties hebt gekregen. Ik vind het fantastisch dat ik met mensen van over de hele wereld kan communiceren, maar de kwaliteit is wel echt omlaag gegaan. Op de plek waar je mensen ontmoet, zoals school, heb je minder diepgaand contact. Het is veel meer van ‘ik doe wat voor jou en jij doet iets voor mij’, eigenlijk heel transactioneel en de social media gooit daar weer een laag overheen. Persoonlijk denk ik dat hier wel iets aan gedaan moet worden, want zonder diepgaande relaties mis je eigenlijk zoveel.’

Wat denk je wat er voor jullie generatie nodig is om de stress wat meer omlaag te krijgen?

‘Ik denk dat we weerbaarder moeten worden. De weg naar weerbaarheid bewandel je door meer zelfbesef. Een relatie opbouwen met je eigen lichaam, jezelf de juiste vragen stellen. Niet ‘wat veroorzaakt stress’? Maar ‘wat voel ik eigenlijk precies’ en ‘hoe weet ik dat eigenlijk’? En dan pas kijken naar wat het veroorzaakt heeft.
Ga bij jezelf na hoe je eigen systeem werkt. Als je daar beter inzicht in hebt, dan kun je ook kijken naar ‘wat veroorzaakt nou eigenlijk echt die stress’? Is het omdat ik een studieschuld heb of is het omdat ik onzeker ben hoe ik met die studieschuld om moet gaan. Als ik wat meer boekhoudkundige kennis op zou doen, dan neemt het misschien wat van de stress weg.’

‘Ik denk dat we het fundament missen van ‘wat geeft mijn lichaam aan wat ik eigenlijk wil’ en ‘wat heb ik eigenlijk nodig ?’ Die vervreemding is zo fundamenteel dat je kan gaan draaien aan welke knop dan ook als beleidsmaker over studieschuld of flexwerk, maar er komt wel weer een ander probleem. The everchanging world is the only reality we live in. Daarom zeg ik: Kijk naar het fundament, luister naar en begrijp je eigen lichaam en experimenteer vanuit daar met je omgeving en kijk wat je omgeving met je doet!’

Hilde Bolt

Hilde Bolt is trainer in de opleiding Coachen bij stress en burn-out en Coach Practitioner.

Bronnen
Hoge verwachtingen – Kansen en belemmeringen voor jongeren in 2019 (2019). SER- Verkenning 19/11 Augustus 2019.
Driekwart van de jongeren heeft last van stress en burn-out klachten (2017). GGZNieuws, 10 juli 2017.
Teveel druk voor Millennials?’Niet zeuren, maar aan de slag’ (2019). RTL-Nieuws, 21 februari 2019.

*De nationale denktank (https://nationale-denktank.nl/). Het Europees Instituut de Baak is partner van de NDT.