Gelaagde zingeving

‘Ik kan geen werk verplaatsen naar mijn collega. Die zou echt overlopen, dan zou ik me heel schuldig gaan voelen. Ik moet gewoon leren prioriteiten stellen en meer loslaten. Maar nee, half werk zie ik mezelf niet doen. Ik wil mensen heel graag tevreden stellen.‘

Heel vaak denken mensen dat zingeving in de grote vragen opgelost moet worden, maar als je zingeving goed snapt zie je juist waar zingeving in hele praktische zaken naar voren komt. Met dit artikel probeer ik dit zichtbaarder te maken door een coachee te volgen die thuis komt te zitten wegens overbelasting. Details van het coachgesprek zijn veranderd zodat het niet naar een individu is terug te brengen.

Bord macaroni

‘Over het werk wat ik doe? Tsja, ik ben er een beetje ingerold. Het was niet vervelend en ik kon het goed.’

Het werk waarover onze coachee spreekt doet hij al een paar jaar en is hij uitgekeken op de werkzaamheden. Het is als een bord macaroni: de eerste dag kan het lekker zijn. Eet je het de volgende dag nog een keer dan kan het nog steeds prima zijn, maar na zeven dagen elke dag een bord macaroni gaat het je vanzelf tegenstaan. Wat hij wel zou willen, weet hij niet zo goed. Bovendien zou hij het niet netjes vinden om zijn collega’s te laten stikken.

To do lijst

‘Ik voel me erg onrustig nu ik thuis zit. Ik heb constant het gevoel dat ik dingen moet doen en heb ook inmiddels een lange to-do lijst. Boodschappen, klusjes in huis, een nieuwe zorgverzekering kiezen. Het is toch te gek dat ik nu thuis zit en alsnog mijn kop vol heb met wat ik moet doen?’

Als ik de coachee weer spreek is hij uitgevallen op werk, hij redde het niet meer. Rust ervaart hij thuis echter ook niet. Zijn takenlijstjes zijn soms aan het eind van de dag zelfs langer in plaats van korter. Ik vraag hem of het hem voldoening geeft als hij de dingen op de lijst doet.
‘Volstrekt niet,’ antwoordt hij. ‘Het is goed om bezig te zijn, maar ik haal er niet zoveel uit om die dingen te doen.’ Wat hij wel betekenisvol zou vinden om te doen nu hij thuis zit, weet hij niet zo goed. ‘Ik kan niet zo goed stilzitten dan word ik heel onrustig.’ Hij geeft aan het moeilijk te vinden dat hij niet van nut is: ‘Het voelt niet goed. Ik krijg wel betaald, maar doe niets. Ik moet mezelf nuttig maken, anders ben ik toch ook zo waardeloos.’

Behoefte om iemand te zijn

Veel mensen kennen het gevoel dat de coachee hierboven benoemt. Je mag niet lui zijn, maar moet je inzetten voor school, werk, anderen en zelfs voor hobby’s. Je krijgt het niet gratis in het leven: je bent pas wat waard wanneer je jezelf nuttig maakt, is een norm die veel mensen met zich meedragen. ‘Nietsdoen’ of niet het gevoel hebben nuttig bezig te zijn kan dan ook de angst teweeg brengen niet geaccepteerd te worden en niet van betekenis te zijn. Je kunt dit voorwaardelijke liefde noemen: je denkt alleen in de armen gesloten te worden als je jezelf hebt bewezen.

Werk is voor veel mensen een hele praktische manier om behoefte aan betekenis te vervullen. Het kan bewust of onbewust een duidelijke invulling geven van wie we zijn. Het (tijdelijke) verlies van werk kan dan ook grote vragen oproepen over wie je bent, wat je waard bent en waar je leven heen gaat. Vragen over wat echt belangrijk is in het leven en hoe je dat vormgeeft. Zo ook bij onze coachee:
‘Ik herken mezelf helemaal niet meer. Ik was altijd iemand die wel wat aankan, een nuchtere kijk op dingen houdt en niet zeurt, daar was ik best trots op. Maar nu zit ik thuis doordat ik mijn werk niet leuk vind, dat had ik nooit van mezelf verwacht. Wat zullen anderen denken, dat ik nu op de bank zit terwijl zij wel gewoon doorgaan?’

Dagelijkse zingeving

Als coach is het van belang om zicht te hebben op de gelaagdheid van zingevingsprocessen. Vragen die zich op praktisch dagelijks niveau voordoen kunnen onbewust verbonden zijn aan grotere levensvragen op de achtergrond. Als je kunt zien dat dagelijkse vragen vaak raken aan bestaansvragen, kun je in coachgesprekken werken met zingeving. Je kunt dan ook praktische interventies doen om het proces van de coachee te versterken. Dit werkt vaak verhelderend voor de coachee en helpt om opnieuw verbinding te maken met wie ze zijn en wat belangrijk is in het leven. Vanuit deze inzichten is het makkelijker om stappen naar de toekomst te maken.

Hoe het is afgelopen met onze coachee? De afstand tot werk heeft hem geholpen om zijn eigen rol en verantwoordelijkheid te kunnen relativeren. Dat gaf hem het inzicht dat hij niet alleen hoeft te doen wat hem wordt aangeboden, maar dat hij ook mag zoeken naar werkzaamheden die hij leuk vindt. Op zijn werkplek kon hij re-integreren bij een andere afdeling om zo andere werkervaring op te doen en bij het afsluitende gesprek geeft hij aan weer lekker in zijn vel te zitten. De grote vragen over wie hij is en waar hij heen wilt met zijn leven voelen nu minder belangrijk.
‘Werk gaat goed en thuis gaat het lekker, ik ben een tevreden mens. Ik heb wel geleerd dat als ik het iets rustiger aan doe op het werk, maar ook thuis, dat dingen niet misgaan. Ik word echt wel gewaardeerd, dat geeft een rustig gevoel.’

Merlijn Koch
Merlijn Koch is coach, trainer, docent en auteur van het boek Zin kun je maken – Processen van zingeving begeleiden. Hij verzorgt het college ‘Zijnsgericht coachen’ in de opleiding Coach Practitioner.

Wil je meer weten over de opleiding Coach Practitioner? Meld je aan voor een van de Open Dagen!