Burn-out, mooie uitdaging voor de intern coach of onbegonnen werk?

Volgens het CBS kampt 15% van de hoogopgeleide werknemers met burn-out klachten. Burn-out is niet alleen een individueel maar een groot maatschappelijk probleem, waar werkgevers en zorgverzekeraars zich zorgen over maken. Moét je hier iets mee willen als interne coach?

Mijn kennismaking met burn-out begon zo’n 12 jaar geleden, aan het begin van mijn carrière, toen één van mijn collega’s (tevens vriendin) burn-out is geraakt. Jaren later ben ik zelf burn-out geraakt en zo heb ik ontdekt dat mijn manier om mijn doelen te bereiken een uitputtende en tegelijkertijd weinig effectieve strijd was. Dankzij mijn burn-out kwam er echt ruimte vrij voor mijn bevlogenheid en schittering. Deze ervaringen hebben ongetwijfeld ertoe bijgedragen dat ik nu gespecialiseerd ben in burn-out begeleiding  en dat ik ook leidinggevenden, HR-adviseurs en interne coaches adviseer bij vraagstukken rondom bevlogenheid en burn-out.

Wat is burn-out?

Burn-out is een reactie van lichaam, hart én ziel op geestelijke overbelasting en stress die minimaal 6 maanden aanhouden. Daarmee is burn-out het gevolg van een disbalans: tussen de draaglast en de draagkracht van het individu, maar ook tussen (soms hooggespannen) verwachtingen en de uitblijvende voldoening of waardering, tussen werken en ontspannen, tussen geven en nemen. Het probleem met medewerkers die (bijna) burnout raken is dat ze ‘unipolair’ leven, ze sluiten bepaalde eigenschappen uit. Het gevolg is totale uitputting en vermoeidheid, vaak gepaard met een groot aantal somatische klachten (hyperventilatie, hartkloppingen, gewrichts-, maag- en darmklachten, paniekaanvallen). Dit is dan ook het belangrijkste kenmerk van burn-out. Het afnemende vertrouwen in eigen kunnen en een toenemend gevoel van machteloosheid vormen het tweede kenmerk van burn-out. Cynisme en afstandelijkheid (ook wel distantie genoemd) vormen het derde kenmerk.

Aan wie ligt het?

Het is een misverstand dat de ‘kneusjes’ burnout raken, het zijn vaak juist de ambitieuze, hardwerkende medewerkers. Het is ook een fabel dat medewerkers burnout raken van alléén een hoge werkdruk. Hoge werkdruk kan de spreekwoordelijke druppel zijn die de emmer doet overlopen, maar het is niet dé oorzaak van burn-out. De oorzaak van burn-out ligt in de wisselwerking tussen de medewerker en diens (werk-)omgeving. Ook organisaties kunnen een ‘unipolaire’ cultuur hebben dat een voedingsbodem vormt voor burn-out: gebrek aan feedback en waardering, onvoldoende steun, gebrek aan autonomie en ontwikkelingsmogelijkheden, eenzijdige nadruk op winst, controle of procedures.

Ik geloof niet in een éénzijdige benadering van burn-out, waarbij óf (de persoonlijkheid van) de medewerker óf de organisatie de schuld krijgt. Een circulaire benadering, waarbij zowel de persoonlijke als de werkgerelateerde factoren elkaar wederzijds beïnvloeden en tot een burn-out kunnen leiden, biedt mijns inziens de opening voor een constructieve aanpak. Persoonlijkheidskenmerken die kwetsbaar maken voor burn-out:

• perfectionisme
• hoog ambitieniveau
• behoefte om zichzelf te bewijzen
• kicken op waardering
• groot doorzettingsvermogen
• slecht grenzen kunnen stellen
• slecht kunnen delegeren
• grote inzet / opofferingsgezindheid
• gebrek aan zelfvertrouwen

Signalen van burn-out

Bij de begeleiding van medewerkers met burn-out valt me op dat er weinig tot géén kennis aanwezig is in organisaties (en bij individuele medewerkers) over de signalen en voorspellers van burn-out. Werkgevers vinden de aanpak van psychosociale risico’s ook lastig, blijkt uit de Arbobalans 2011 van TNO. Geestelijke vitaliteit en preventie van psychische problemen beginnen op het werk en niet pas bij de counselor of de therapeut, hier ben ik van overtuigd. Hierin ligt een grote uitdaging én een mooie kans voor HR-adviseurs en interne coaches. Zij kunnen -desgewenst met externe ondersteuning- bijdragen aan werkgeluk en de duurzame inzetbaarheid van medewerkers.

Burn-out kan je maanden en soms jaren van tevoren zien aankomen. Stress bouwt zich geleidelijk op. Het onschuldig lijkende kort verzuim neemt toe, veelal door lichamelijke klachten: hoofdpijn, rug- en schouderklachten. Juist omdat het om lichamelijke klachten gaat, wordt de link met grote psychische belasting en langdurige stress niet of onvoldoende gelegd. En de gemiddelde ‘burn-outer’ is een doorzetter, die laat zich niet kennen.

Burn-out voorkomen: investeren in werkgeluk en bevlogenheid

Toch kan burn-out vaak voorkomen worden, onder andere door te investeren in programma’s voor fysieke en mentale vitaliteit en het faciliteren van bevlogenheid. Door voorlichting over de voorspellers en signalen van psychisch verzuim. Als werkgevers investeren in de duurzame inzetbaarheid van werknemers, levert dat geld op. Als het ziekteverzuim door duurzaam werken met 1% daalt, scheelt dat alle Nederlandse werkgevers samen jaarlijks €2,6 miljard in kosten. Per werknemer komt dit neer op een bedrag van ongeveer €400 per jaar, blijkt uit een onderzoek van CapGemini in opdracht van het ministerie van SZW.
Zeker in preventieve zin kan de interne coach een belangrijke rol spelen bij het voorkomen van burnout en het faciliteren van bevlogenheid door de medewerker te ondersteunen bij het:

• zicht krijgen op factoren (oorzaak en aanleiding) die burn-out beïnvloeden
• reflecteren op de eigen persoonlijkheidskenmerken, copingstijl en hulpbronnen
• aanboren en inzetten van interne hulpbronnen
• aangaan van de dialoog over werkgerelateerde aspecten die bijdragen aan het ontstaan van burn-out
• aanleren van nieuwe vaardigheden en copingstijl
• maken van de juiste keuzes, ook als het gaat om een passende functie en werkomgeving
• tijdig inschakelen van externe begeleiding bij het vermoeden van een burn-out.

Voor de begeleiding van medewerkers met burn-out kunnen interne coaches terecht bij een in burn-out gespecialiseerde counselor. Deze kan de medewerker op een positieve, niet-medicaliserende en -problematiserende wijze begeleiden bij haar herstel. Bij complexere problematiek verwijst de counselor de medewerker door naar een psychotherapeut.

Signalen van opbouwen burn-out:

• vaker moe na het werk
• niet uitgerust de dag beginnen
• irritaties, prikkelbaarheid, piekeren
• cynische, afstandelijke houding
• behoefte aan een snipperdag om bij te komen
• werk uitstellen
• concentratieverlies
• kort frequent verzuim (veelal met lichamelijke klachten)

Door: Leona Aarsen, oud-student Master Coach/Master Counselor

Bron: Coaching Magazine, coach in de organisatie
Wil je werkgerelateerde problematiek beter kunnen begeleiden? Kijk dan eens bij de Opleiding Dynamisch coachen bij stress en burn-out