Waarom zou je kiezen voor coaching en wat voegt het toe aan andere maatregelen die je kunt nemen bij de preventie van burn-out? Heleen Hordijk, directeur Europees Instituut de Baak, hield een vlammend betoog over de grote waarde van coaching in relatie tot preventie van burn-out tijdens het evenement rond de première van de documentaire Burnout. Een samenvatting:

De documentaire Burnout leert ons dat juist de mensen met ‘graag geziene’ eigenschappen en kwaliteiten worden getroffen door een burn-out. Zoals bevlogenheid, ambitie en een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Het zijn vaak harde werkers, die op het gebied van kwaliteit de lat hoog leggen. Het zijn ook vaak mensen die niet graag iets loslaten, waarvoor ze een verantwoordelijkheid voelen. Ze zijn vaak plichtsgetrouw. ‘Nee’ zeggen bij een verzoek ligt niet in hun aard, grenzen daarbij stellen, valt ze niet licht. Dezelfde kwaliteiten en eigenschappen die mensen in hun werk meenemen en tonen, zie je (natuurlijk) ook in het privéleven.  Er is dan ook vaak sprake van een stapeling: de werkdruk is hoog en de druk om ‘alles’ in de privésfeer goed te doen, ook. Balanceren op het randje van je kunnen, gaat een hele tijd goed. Totdat het moeizame evenwicht verstoord wordt door de beruchte druppel die de emmer doet overlopen.

Opmerkelijk is verder, dat ondanks signalen (van het eigen lichaam) en van mensen uit de nabije omgeving, het vaak niet lukt om tijdig het roer om te gooien.

Daarnaast zijn er aspecten van ‘job-demands’ die langdurige en te hoge stress kunnen veroorzaken. Zoals constant hoge werkdruk, baanonzekerheid, reorganisaties, geen goede werk/privé-balans, rolconflicten op het werk of taakonduidelijkheid en gebrek aan waardering.

Hoe het zij, bij escalatie tot een echte burn-out is de schade vervolgens enorm: langdurige uitval, een lange weg terug en blijvend hogere kwetsbaarheid voor een (nieuwe) burn-out.

Preventiebeleid is de moeite waard

Een goed preventiebeleid is dus alleszins de moeite waard! Er is veel wat een werkgever kan doen (en laten) om bij te dragen aan een goed preventiebeleid. Ook leidinggevenden kunnen – met de juiste kennis en vaardigheden – veel doen in de preventieve sfeer. Te beginnen bij het herkennen van overmatige stress-signalen. Zoals veel kortdurend verzuim, vermindering van prestaties of gedragsverandering.
Een van de andere dingen die een werkgever kan doen, is het faciliteren van laagdrempelige coaching. Want ook voor coaching geldt: probeer in te zetten op preventie bij de eerste signalen van langdurige stress en het uit balans zijn van draaglast (wat energie kost) ten opzichte van draagkracht (wat energie levert).

Waarom zou je kiezen voor coaching? Wat voegt het toe aan andere maatregelen die je kunt nemen als werkgever?

In antwoord op die vraag kom ik terug bij de voorbeelden die ik in het begin noemde:  ‘burn-out bevorderende‘ kenmerken en persoonlijke eigenschappen. Deze en andere kenmerken als bijvoorbeeld introvert zijn, laag zelfvertrouwen of een sterke controlebehoefte maken mensen extra gevoelig voor overmatige stress.
Hieronder liggen geregeld ook normen, waarden en (soms belemmerende) overtuigingen ten grondslag. Wanneer iemand het moeilijk vindt om ‘nee’ te zeggen, helpt het niet om als coach met een coachee af te spreken dat hij dat in het vervolg wel gaat doen. De vraag is, waarom iemand moeilijk ‘nee’ zegt: wat is de onderliggende overtuiging of zorg van de coachee.
Daarnaast is bekend dat het doorbreken van vaste patronen altijd heel lastig is. Hard werken bijvoorbeeld, geeft ook veel voldoening – zeker als het je iets oplevert (zoals controle of complimenten). In zekere zin is het daarmee verslavend.
Een tandje minder daarentegen lijkt in eerste instantie een verlies voor de persoon in kwestie op te leveren.  Het is ook spannend, zeker als je met heel hard werken alles net onder controle houdt.
Een goede coach richt zich bij burn-out-preventie o.a op die aspecten die een coachee belemmeren om op eigen kracht het destructieve patroon te doorbreken.

Uitgaan van mogelijkheden!

Bij de coaching is niet alleen aandacht voor problemen of zogeheten belemmeringen, in tegendeel. Veelal kiest de burn-out coach samen met de coachee juist voor een werkwijze die uitgaat van mogelijkheden. Er wordt gekeken wat voor deze coachee op dit moment haalbare en gewenste stappen zijn en wat voor ‘hulpbronnen’ de coachee kan en wil inzetten.  De coachee wordt aangemoedigd om te stoppen met wat niet werkt en samen met de coach te onderzoeken wat wel werkt, om daar juist mee verder te gaan.  Maar ook stress-reducerende oefeningen en activiteiten op het gebied van slapen, eten, bewegen, ontspannen en sociale contacten kunnen deel uitmaken van de coaching. Energiebronnen die ondersteunend kunnen zijn, zijn bijv. de steun van anderen, feedback, opleiding, taakvariatie.

Coaching wordt face2face, online of in een combinatie aangeboden.  Een groot voordeel van het toevoegen van online coaching, is de laagdrempeligheid in combinatie met de onafhankelijkheid van tijd en plaats. De coachee heeft grote invloed op de frequentie, het moment en intensiteit van het contact, al naar gelang de behoefte.  Zo houdt de coachee zelf ook nog meer regie en verantwoordelijkheid voor het eigen leerproces. En dat laatste is essentieel bij coaching!

En moet die coach dan wel een mens zijn? Een vitaliteitsapp, een Apple watch, een database met tips en adviezen: het kan toch wel wat moderner en goedkoper dan een mens als coach?
Coaching kan inderdaad heel goed aangevuld worden door bijvoorbeeld een vitaliteitsapp op het gebied van gezond eten of beweging en sport. Maar wat maakt coaching nu echt succesvol? Ongeacht de vorm (face2face en/of online) is bij coaching sprake van een persoonlijke relatie tussen coach en coachee. En precies daarin schuilt in hoge mate het succes van coaching. Uit onderzoek (met name uit de therapiewereld) blijkt steeds weer die persoonlijke relatie tussen coach en coachee cruciaal voor succes: de klik is uiteindelijk bepalend of doelen van de coachee worden behaald.  De precieze werkwijze van de coach is van minder groot belang (mits hij aansluit bij de coachee) en de keuze voor face2face dan wel online lijkt evenmin een sleutelfactor voor succesvolle coaching.

Relatie coach en coachee cruciaal voor succesvolle coaching

Waarom is de relatie tussen coach en coachee zo cruciaal voor succesvolle coaching? Vanuit een relatie die gebaseerd is op veiligheid en vertrouwen, kan een coach veel betekenen bij het ontdekken en veranderen van gedragspatronen, belemmerende overtuigingen (uit een soms heel ver verleden) en – in essentie – goede eigenschappen die iemand in de weg zitten, wanneer hij/zij gedurende langere tijd continu te veel van zichzelf vraagt.
Het ombuigen van niet-productief gedrag naar gewenst gedrag waarbij iemand zich ook goed voelt, is een proces van vallen en opstaan. Rationeel weten wat goed voor je is, blijkt voor de mens vaak onvoldoende stimulans om gedrag te veranderen. Een coach kan ook helpen om keuzes te maken die de vorm hebben van kleinere, haalbare stappen en die dicht aansluiten bij het natuurlijke gedrag van de coachee. Zo is het bijvoorbeeld weinig kansrijk om je voor te nemen om nu echt twee keer per week te gaan hardlopen, als je een hekel hebt aan hardlopen. Elke doordeweekse avond na het eten een flinke wandeling (liefst met een vaste wandelpartner) heeft meer kans van slagen.

Een goede coach kortom, is niet alleen professioneel, onafhankelijk en resultaatgericht. Een goede coach is er echt voor de coachee:  geeft complimenten en vertrouwen. Hij spoort aan, geeft moed bij terugval in oud gedrag en maakt vastgeroeste patronen en onbewust belemmerende overtuigingen zichtbaar en daardoor veranderbaar.
Het is van groot belang dat de verantwoordelijkheid en de regie bij de coachee zelf blijven. Steeds overlegt de coach dan ook of de gekozen aanpak bij de coachee past of dat er iets anders nodig is. En natuurlijk houdt de werkgever een belangrijke verantwoordelijkheid als het gaat om de bedrijfscultuur, voorbeeldfunctie, randvoorwaarden en HR-beleid.

Op het gebied van coaching kan de werkgever bijdragen door coaching niet te beschouwen als ondersteuning voor kneusjes, en de toegang tot coaching zo laagdrempelig mogelijk in te richten.
Want ook bij stress, werkdruk en naderende burn-out geldt: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.

Heleen Hordijk, directeur Europees Instituut de Baak
Bron: presentatie tijdens première documentaire Burnout

Wil jij je verdiepen in het begeleiden van stress en burn-out? Kijk dan eens of de opleiding Verdiepend Coachen bij stress en burn-out aansluit bij je wensen.