
Druk van buiten, ruimte van binnen
Sander van Hesteren in gesprek met Hilde Bolt
De vraag ‘waar gaat het nu écht over?’, de titel van het tweede boek van Hilde Bolt, kun je in allerlei situaties stellen. Het kan zowel gaan om dieper doordringen tot de kern, als om verbreding van je blik naar het systeem er omheen. Ik ging met Hilde in gesprek naar aanleiding van haar nieuwste boek Guts in tijden van Corona…en erna, vanuit het idee ‘waar gaat het nu écht over?’.
Hilde, je constateert in al je boeken dat we in een tijd leven van veel stress, waar let jij dan op?
Hoezeer ik de ernst zie van het coronavirus en de gevolgen hiervan zie, heb ik in al mijn boeken een ander virus beschreven dat er al veel langer is, ernstiger is en veel meer slachtoffers heeft gevraagd; het virus van stress, individualisering (en angst), kapitalisme en consumisme in onze samenleving. Het corona-virus laat zien waar onze systemen disfunctioneren en dit geeft onveiligheid en nog meer stress. Dit disfunctioneren heeft zijn weerslag zowel op het maatschappelijke als persoonlijke niveau. Maatschappelijk komen zaken aan het licht, die vaak al langer speelden, maar verborgen waren, zoals:
- de onduidelijkheid over prioriteiten in de (politieke) besluitvorming (bijvoorbeeld: gezondheid, financiën, ouderen, jongeren en zwakkeren of het milieu en de natuur)?
- in het verleden weggemoffelde zaken, waaronder de toeslagenaffaire
- dat niet duidelijk is welke informatiebronnen, experts en reguliere media je kunt vertrouwen
- de toename van huiselijk geweld, en geweld en misbruik van kinderen, psychische klachten en eenzaamheid
- de focus op het beschermen van ouderen en zwakkeren en te weinig aandacht hebben voor de gevolgen van de genomen maatregelen, waaronder de toename van depressie, burn-out en suïcidaliteit op de jongeren
- dat werkelijk gezonde (biologische, onbespoten en onbewerkte) voeding veel duurder is en dat het nog steeds toegestaan is om voeding te verkopen waarvan we weten dat het slecht voor de gezondheid is, of zelfs verslavend en die het immuunsysteem verzwakt (door suiker en toevoegingen die kankerverwekkend kunnen zijn)
- de toename van agressieve uitingen en rebellie, zoals rellen wegens de avondklok
- het gemis aan aanraking, nabijheid en huidcontact, terwijl bekend is hoe belangrijk dat is voor het immuunsysteem
- het gebrek aan aandacht voor preventie en de eenzijdige focus van de politiek op vaccinatie als oplossing, terwijl middelen die niet binnen het reguliere passen maar wel ondersteuning bieden geen ruimte krijgen.
Op persoonlijk niveau komen door het virus en alle maatregelen allerlei onderliggende gevoelens bloot te liggen. We leven in een pressure-cooker. De stress was er altijd al, maar omdat er zoveel afleiding was, opvulling en invulling van tijd, waren mensen zich hier minder van bewust.
Het lontje wordt korter, zoals je ziet in de toename van huiselijk geweld. In nieuws en de sociale media zie je hoe mensen reageren op elkaar: afreageren en polariseren, allemaal tekenen van stress, frustratie en angst.
Veel mensen worden onbewust getriggerd op hun eigen verborgen systemische en onverwerkte pijn uit hun eigen achtergrond. Er is nog een oudere generatie die de oorlog heeft meegemaakt. Als dan het woord avondklok valt, dan zet hen dat op scherp. Denk ook aan de gevoelens van onveiligheid en onbetrouwbaarheid, wanneer er vroeger beslissingen over jouw hoofd genomen zijn, waarop je geen invloed had zoals een scheiding of een verhuizing. Als je dat als kind overkomen is, ben je nu extra gevoelig voor situaties die je onmachtig maken. De angst wordt ook versterkt omdat de angst voor de dood dichterbij komt, en omdat de illusie van controle en zogenaamde zekerheid doorbroken is.
Ook het thuiswerken brengt stressoren naar boven: klopt deze relatie nog wel? Hoe combineer ik het werken met mijn thuiszittende kinderen? Vind ik mijn werk nog wel leuk? Het kan betekenen dat je andere keuzes te maken hebt die ook weer onzekerheden oproepen.
Ik hoop in alle oprechtheid dat we als mensheid zullen leren van deze periode. Je kunt een periode als deze gebruiken om te groeien. Het terrein van zingeving. Als nu toch alles instort… ik verlies misschien mijn baan, mijn zaak gaat failliet… als je nu toch in de lockdown zit, is dat wellicht een mooi moment voor bezinning. Stel dat je alles over zou kunnen doen, wat is de kans die in deze situatie ligt?
Daadkracht ontwikkelen, en de tijd benutten?
Ja precies! De creativiteit weer aanspreken, zoals je ook al ziet gebeuren. Dat is een veel fijnere coping: als je creatief bent, hoef je het niet lijdzaam te ondergaan. Edith Eger zegt in haar boek De Keuze: Ben je een victim, of een survivor? Een survivor word je, als je de angst kunt doorvoelen en je er niet lam door laat slaan. Dus hierin zit ook een mooie taak voor ons als coach: duw je coachee de eigen onderwereld in om de schat te veroveren die daarin verborgen ligt. Je krijgt er kracht voor terug door erin te gaan.
Never waste a good crisis!
Zo is het. En laat als coach ook het geluid laten horen van nuance, menselijkheid, redelijkheid en compassie. Als iemand heel hard vasthoudt aan het een of het ander, dan komt dat voort uit pijn. Je hoeft het niet eens te zijn met die ander, maar je kunt er wel compassie voor opbrengen.
Wat kunnen we als coach nog meer betekenen?
Er zit veel in het erkennen van het belang van menselijk contact. Ik denk aan mijn tijd met patiënten in de psychiatrie: het grootste deel van hun lijden was niet zozeer het misbruik of de mishandeling, al is dat op zich natuurlijk erg genoeg, maar het gemis aan iemand die hen hoorde en de emoties herkende. Dus als coach kun je een luisterend oor bieden over de situatie waarin de coachee zich bevindt. Omdat je als coach nu ook in de situatie van corona zit, kun je ook een voorbeeldfunctie hebben, wanneer het jou lukt om er rustig mee om te gaan.
De situatie biedt ook een kans om je demonen en angsten aan te kijken. Je kunt als coach de ander helpen bij een zelfonderzoek. Hoe kun je al die gevoelens leren ervaren en erbij blijven? Als coach kun je daarin rustpunten bieden, holding space, zoals dat heet. Mensen kunnen dan via jou in zichzelf de bedding gaan ervaren om uiteindelijk te leren om zichzelf gerust te stellen. Maar dat vereist natuurlijk wel wat van jezelf als coach, als het op heftige emoties aankomt.
Daarnaast kun je als coach mensen helpen door de mythe te doorbreken dat het leven überhaupt controleerbaar is. Help de angsten van mensen te relativeren, door aan te geven dat deze situatie, de dood en verandering dingen zijn waar we als mensen sowieso mee te leven hebben. Door mensen te helpen zich daarmee te verzoenen, bied je existentiële ondersteuning. Hoe verhoud je je tot de dood? Heb je ooit de illusie gehad dat je het leven onder controle had? Dat soort vragen.
Uiteindelijke zijn wij zelf het enige waar we werkelijk invloed op hebben om ruimte van binnen te houden. Dat is wat we van mensen als Nelson Mandela, Edith Eger, de Dalai Lama en Victor Frankl kunnen leren. Zij zaten in omstandigheden die nog veel nijpender waren dan waar wij nu inzitten. Laten wij als coach leren van hun gedachtengoed!
Dit artikel is geschreven door zelfstandig coach en counselor Sander van Hesteren. Hij is onder andere trainer voor de opleiding tot Master Coach.